Why Humor Is The Hardest Thing To Translate

Dịch yếu tố hài hước - Tưởng dễ mà cực khó

What is it that makes us laugh and why? We all need a bit of humor in our lives. But understanding how to get it isn’t so simple. It’s a difficult question with an array of vague explanations but no single definitive answer.

Bạn có bao giờ tự hỏi điều gì khiến chúng ta cười và tại sao? Chúng ta ai cũng cần một chút hài hước để làm gia vị cho cuộc sống. Nhưng để làm được điều này cũng không hề đơn giản. Đã có rất nhiều cách giải thích và phương hướng được đưa ra nhưng gần như tất cả đều mơ hồ và không chắc chắn.

In order to really underpin the complexity of defining what’s funny and what’s not, one needs only examine just how poorly humor often fairs in foreign lands. Here is a step-by-step explanation on why humor is the single hardest thing to translate to a different language.

Để nhấn mạnh tại sao việc xác định điều gì là hài hước và điều gì không lại phức tạp như vậy, một người chỉ cần ra nước ngoài, kể 1 câu chuyện cười và quan sát phản ứng của khán giả. Sau đây là các bước tuần tự để giải thích tại sao hài hước lại là yếu tố khó dịch sang ngôn ngữ khác nhất.

Your Cultural Makeup Defines Your Sense Of Humor

Văn hóa quyết định khiếu hài hước của bạn

It’s difficult to determine whether it’s the weather, the political climate, national history, or any combination of each that leads to cultural norms.

Rất khó để xác định liệu thời tiết, không khí chính trị, lịch sử quốc gia hay bất kỳ sự kết hợp nào của các điều trên là nguyên nhân dẫn đến các chuẩn mực văn hóa.

But the one thing that’s for sure is that these cultural norms tend to imprint themselves onto a people’s collective sense of humor. 

Nhưng có thể chắc chắn một điều là những chuẩn mực văn hóa khác nhau thường được khắc ghi vào khiếu hài hước của mỗi người trong tập thể văn hóa đó.

Ask your average Englishman his thoughts on American humor and the chances are he’ll scoff at its lack of subtlety. Ask the same question to an American of British humor and he’ll say it’s too dry and lacks punchlines. 

 Người Anh thường chế giễu người Mỹ vì sự thiếu tinh tế trong khiếu hài hước của họ. Đồng dạng, người Mỹ cũng thường chê khiếu hài hước của người Anh quá khô khan và thiếu điểm nhấn.

Neither the American nor the Englishman can fathom how the other manages to laugh at what seems to them to be unbearably boring and uninteresting jokes. And that’s between two countries that both speak English! 

Cả người Mỹ và người Anh đều không thể hiểu được điều gì khiến người kia cảm thấy hài hước trong khi đối với họ đó chỉ là những trò đùa nhàm chán vô vị. Đó còn là giữa hai quốc gia đều nói tiếng Anh! 

Now add on a language barrier and try to imagine how many people will be laughing at your favorite jokes.

Giờ hãy thử xem nếu có thêm rào cản ngôn ngữ thì liệu có bao nhiêu người sẽ cười khi nghe những chuyện đùa yêu thích của bạn.

Language Defines Your Cultural Makeup

Ngôn ngữ quyết định văn hóa của bạn

Language encompasses far more than just the words we speak. Language is also the way we say those words. It’s the inflection and volume of our voices and how we use our bodies in conjunction with what we’re saying. And all of this imprints itself onto our respective cultures.

Ngôn ngữ mà chúng ta sử dụng để nói chuyện hàng ngày chứa đựng nhiều thứ hơn chúng ta nghĩ. Ngôn ngữ bao gồm cả sự chuyển điệu, âm lượng của giọng nói và ngôn ngữ cơ thể. Tất cả những điều này đều để lại dấu ấn trong nền văn hóa tương ứng của chúng ta.

Latino languages, and thus, Latino cultures, for example, are demonstratively more physically expressive than most English speaking cultures. Ask your average South American about his favorite football (soccer) team and he or she will go off on an elaborate tangent full of animated gesticulation.

Vì vậy mà các ngôn ngữ và nền văn hóa của người châu Mỹ - Latinh thường có sự biểu cảm cơ thể rõ ràng hơn hầu hết các nền văn hóa nói tiếng Anh. Chẳng hạn như khi hỏi một người Nam Mỹ bất kỳ về đội bóng yêu thích của họ, họ sẽ bắt đầu nói tràng giang đại hải và bạn sẽ được chứng kiến một màn “khoa tay múa chân” đầy sống động.

Ask your average American about his or her favorite American Football team and you might get a similar degree of yelling but far less use of the hands. Similarly, if you look at what kind of humor is popular in Latino countries, you’ll notice a larger degree of slapstick compared to English speaking countries that depend more on subtlety.

Cũng vậy, nếu bạn hỏi một người Mỹ về đội bóng đá mà họ yêu thích thì sự phấn khích trong tiếng la hét của họ cũng giống người Nam Mỹ nhưng ít cử chỉ chân tay hơn. Tương tự, khi xem xét về mức độ phổ biến của các thể loại hài kịch thì các nước Mỹ-Latinh sẽ ưa thích hài cường điệu, trong khi các nước nói tiếng Anh thì ưa chuộng thể loại hài có phần tinh tế hơn.

Local History Defines Your Sense Of Humor

Lịch sử địa phương quyết định khiếu hài hước của bạn

Humans tend to use humor as a means of making light of controversial topics. Comedians always argue that we need humor to help us move past difficult times. But one cannot enjoy the escape without having experienced the hard times. Without the necessary background on the joke, the audience misses out on the gravity of the punchline and the humor is effectively lost.

Con người thường có khuynh hướng sử dụng sự hài hước để “chuyện to hóa nhỏ, chuyện nhỏ hóa không có” khi tranh cãi. Các diễn viên hài luôn quan niệm rằng sự hài hước là điều không thể thiếu để giúp chúng ta vượt qua những khoảng thời gian khó khăn. Nhưng nếu chưa từng nếm trải khó khăn thì làm sao biết được mùi vị dễ dàng sẽ như thế nào. Nếu không biết được đầu đuôi của câu chuyện cười, khán giả sẽ không thể cảm nhận được sức hấp dẫn của ‘điểm nhấn’ và vì thế mà tính hài hước đã mất tác dụng.

Moreover, there’s always the tension with regards to who has the right to laugh at what. Foreigners laughing at jokes over tragedies that do not involve them can be problematic. These points of tension also blur the lines between what’s laughable and what’s not.

Hơn nữa, luôn có sự tranh cãi về việc ai được phép cười và cười về việc gì. Việc người nước ngoài cười nhạo những bi kịch không liên quan đến họ có thể dẫn đến nhiều rắc rối. Những tranh cãi về việc này cũng làm mờ đi ranh giới giữa những gì đáng cười và những gì không.

Wordplay Is Crucial To Many Jokes

Cách chơi chữ là điều rất quan trọng trong chuyện cười

Of course, the most obvious challenge is in the words themselves. Particularly in English, a popular subgenre of comedy is dry humor, in which there’s practically no physical expression, leaving all of the humor of the joke to the actual words, and sometimes the pronunciation of the words.

Hiển nhiên chính ngôn từ là thách thức rõ ràng nhất. Đặc biệt trong tiếng Anh, một thể loại hài phổ biến là hài khô khan. Loại hài này không có sự tham gia của ngôn ngữ cơ thể mà tính khôi hài được thể hiện thông qua các từ ngữ thực tế và đôi khi cả cách phát âm của từ.

The joke can often be so dependent on the wordplay of the original language that it’s just simply impossible to translate. But in many cases, translators have mastered the art of getting around these challenges by tapping into local expressions from the language to which they are translating.

Chính vì chuyện cười đôi khi thường phụ thuộc vào cách chơi chữ của ngôn ngữ gốc cho nên rất khó để dịch sang ngôn ngữ khác. Nhưng trong nhiều trường hợp, những người dịch đã thành thạo nghệ thuật xử lý các thách thức này có thể áp dụng các cách diễn đạt địa phương của ngôn ngữ đích.

Do you know of any jokes you’ve heard in movies that didn’t translate correctly to other languages, whether it was in the subtitles or a poorly translated dub?

Vì vậy mà có thể bạn sẽ ngạc nhiên khi biết rằng bất kỳ câu chuyện cười nào, kể cả phụ đề hay bản lồng tiếng, trong các bộ phim mà bạn đã nghe thấy đều không được dịch một cách chính xác sang các ngôn ngữ khác.