7 sự kiện thế giới năm 2023

 7 world events in 2023

 Nhiệt độ toàn cầu cao kỷ lục

 2023 là năm nóng nhất được ghi nhận, với nhiệt độ trung bình toàn cầu đạt 15,1 độ C, cao hơn 1,4 độ C so với thời kỳ tiền công nghiệp. Đây là mức cao nhất trong 125.000 năm qua. "Biến đổi khí hậu là đây. Nó thật đáng sợ. Và đó mới chỉ là sự khởi đầu", Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres nói, cảnh báo kỷ nguyên "sôi sục toàn cầu" đã đến với những hậu quả khó lường.

 Nhiệt độ đại dương ở mức nóng hơn trung bình (thể hiện qua màu đỏ) trên khắp thế giới trong nửa đầu tháng 6.

 Các tháng kể từ tháng 6 đến tháng 9 đều phá kỷ lục toàn cầu về mức nhiệt độ trung bình. Hệ thống khí hậu của hành tinh bị ảnh hưởng khiến các hiện tượng thời tiết cực đoan như sóng nhiệt, hạn hán, cháy rừng và mưa bão xảy ra thường xuyên hơn, dữ dội hơn.

 Châu Âu là châu lục đang nóng lên nhanh nhất thế giới, nóng lên gấp đôi mức trung bình toàn cầu kể từ những năm 1980. Trung Quốc, sau một mùa hè khô hạn và nắng nóng cực đoan, đang hứng chịu mùa đông lạnh chưa từng có, khi "xoáy Bắc Cực" suy yếu do biến đổi khí hậu và không thể ngăn không khí cực lạnh từ khu vực này tràn xuống phía nam.

 Sương giá kết băng trên lông mày, tóc, khẩu trang và bịt tai của một người dân đi tập thể dục ngoài trời tại thành phố Thẩm Dương, tỉnh Liêu Ninh, đông bắc Trung Quốc, ngày 20/12. Ảnh: AFP

 Thế giới đã tăng cường đầu tư vào năng lượng sạch, nghiên cứu các công nghệ mới giúp giảm phát thải cũng như hút CO2 ra khỏi bầu khí quyển. Tuy nhiên, vẫn còn nhiều hoài nghi về mức độ hiệu quả của các công nghệ đó, khi việc sản xuất và phát thải nhiên liệu hóa thạch tiếp tục gia tăng.

 Hội nghị khí hậu toàn cầu COP28 đã đạt được thỏa thuận kêu gọi các nước "chuyển đổi khỏi nhiên liệu hóa thạch trong các hệ thống năng lượng một cách công bằng, có trật tự và hợp lý, thúc đẩy hành động trong thập kỷ quan trọng này, để đạt được mức phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050", nhưng không nhất trí được về nỗ lực "loại bỏ nhiên liệu hóa thạch", khiến nhiều người lo ngại nhân loại có thể đã bỏ lỡ cơ hội tránh biến đổi khí hậu thảm khốc.

 The hottest year on record

 2023 is the hottest year on record, with the global average temperature up to 15.1°C, 1.4°C higher than the pre-industrial period. This is the highest degree in the past 125,000 years. "Climate change is here. It is terrifying. And it is just the beginning." reiterated UN Secretary-General Antonio Guterres, warning that the era of "global boiling" has arrived with unpredictable consequences.

 Ocean temperatures warmer above average (shown in red) around the world in the first half of June. 

 The months from June to September broke the record for global average temperature. The earth's climate system has been affected, causing extreme weather phenomena such as heat waves, droughts, forest fires and storms to occur more frequently and more intensely.

 Since the 1980s, Europe has been the fastest-warming continent in the world, with rising temperatures twice as fast as the global average. China, after being exposed to the hot, dry summer and extreme heat, is experiencing an unprecedented cold winter when the "polar vortex" (the North Pole) weakened due to climate change and sent frigid air from this area to the South.

 Frost on the eyebrows, hair, mask and ear muffs of a person exercising outdoors in Shenyang city, Liaoning province, Northeastern China, on December 20. Photo: AFP

 The world has boosted investment in clean energy, researching new technologies to support reducing emissions as well as sucking CO2 out of the atmosphere. However, skepticism about the effectiveness of technologies remains as fossil fuel production and emissions continue to increase.

 The COP28 global climate conference reached an agreement calling for countries to "transition away from fossil fuels in energy systems in a fair, orderly and equitable manner, accelerating actions over the next decade to achieve Net Zero Emissions by 2050". However, the conference failed to reach an agreement on efforts to "eliminate fossil fuels", causing many to worry that humanity may have missed the opportunity to avoid catastrophic climate change.

 Tăng trưởng kinh tế toàn cầu đi xuống

 Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) trong báo cáo mới nhất dự báo GDP toàn cầu năm nay chỉ tăng 3%, thấp hơn 3,5% năm ngoái và dưới trung bình giai đoạn 2000 - 2019 là 3,8%. Cơ quan này nhận định tăng trưởng toàn cầu đi xuống là hậu quả của chính sách thắt chặt tiền tệ của các nền kinh tế tiên tiến, khi ngân hàng trung ương các nước ồ ạt nâng lãi suất để ghìm lạm phát và đối phó tác động từ chiến sự Nga - Ukraine.

 Lãi suất cao đã giúp các nước giảm lạm phát từ mức hai chữ số về 2-3%, nhưng cũng gây ra nhiều hệ lụy với nền kinh tế toàn cầu. Khu vực đồng euro, Đức, Anh đang cận kề suy thoái, khi GDP quý trước co lại. Nhiều ngân hàng địa phương tại Mỹ sụp đổ trong nửa đầu năm vì lãi suất cao. Yên Nhật, đồng tiền vốn được ưa chuộng trong thời kỳ biến động, cũng trở nên kém hấp dẫn vì chênh lệch lãi suất giữa Nhật Bản và các nước phương Tây.

 Người dân xếp hàng bên ngoài văn phòng của Silicon Valley Bank hôm 13/3 ở California, sau khi ngân hàng này sụp đổ. Ảnh: AFP

 Khi nền kinh tế có dấu hiệu chịu tổn thương từ chính sách thắt chặt, các ngân hàng trung ương buộc phải dừng đà tăng lãi suất. Sau 10 lần tăng liên tiếp, Cục Dự trữ liên bang Mỹ (Fed) giữ nguyên lãi suất nửa năm qua, nhằm đánh giá thêm ảnh hưởng từ các động thái trước đó lên nền kinh tế. Mỹ được dự báo có thể giảm lãi suất ngay từ tháng 3/2024, với tổng cộng mức giảm năm sau có thể lên hơn 150 điểm (1,5%).

 Các nhân viên giao dịch trên sàn chứng khoán New York theo dõi thông báo giữ nguyên lãi suất của Fed hôm 13/12. Ảnh: Reuters

 Nhiều ngân hàng trung ương khác cũng nối gót, góp phần tác động mạnh đến thị trường tài chính toàn cầu. Giá vàng thế giới tăng mạnh nửa cuối năm, có thời điểm lập đỉnh mới tại 2.135 USD một ounce. Chứng khoán Mỹ, châu Âu, Trung Quốc, Nhật Bản đều khởi sắc trong tháng này.

 Global economic growth is going down

 The International Monetary Fund (IMF) in its latest report forecast that global GDP this year will only increase by 3%, lower than 3.5% last year and below the average for the period from 2000 to 2019 (3.8%). This agency stated that the decline in global economic growth is the consequence of the tightening monetary policy of advanced economies when central banks of nations massively raise interest rates to restrain inflation and cope with the impact of the Russia - Ukraine war.

 High-interest rates have helped countries reduce inflation from double digits to 2-3%, but also caused many consequences for the global economy. The eurozone, Germany, and the UK are close to recession, with last quarter’s GDP shrinking. Many local banks in the US collapsed in the first half of the year because of high-interest rates. The Japanese Yen, a currency popular during times of volatility, has also become less attractive because of the interest rate differential between Japan and Western countries.

 People lining up outside Silicon Valley Bank's office on March 13 in California, after the bank’s collapse. Photo: AFP

 When the economy shows signs of stress by tightening policies, central banks have to stop raising interest rates. After 10 consecutive increases, the US Federal Reserve (Fed) kept interest rates unchanged for the past half-year, to further assess the impact of previous moves on the economy. The US is forecast to be able to reduce interest rates by March 2024, with the total next year’s reduction possibly being more than 150 points (1.5%).

 Traders on the New York Stock Exchange following the Fed's announcement to keep interest rates unchanged on December 13. Photo: Reuters

 Many other central banks also followed suit, contributing to a significant impact on the global financial market. World gold prices increased sharply in the second half of the year. At one point, the price reached a new peak at 2,135 USD per ounce. US, European, Chinese, and Japanese stocks all prospered this month.

 Trí tuệ nhân tạo bùng nổ

 Bước vào năm 2023, thế giới chứng kiến một cơn sốt toàn cầu về trí tuệ nhân tạo (AI), với công cụ ChatGPT được công ty OpenAI tung ra, mở màn cho làn sóng bùng nổ của AI trong năm qua. Ngoài ChatGPT, nhiều hãng công nghệ lớn cũng cho ra mắt chatbot tương tự như Google với Bard, Microsoft có Bing Chat, xAI với Grok, Baidu với Ernie Bot. Sự xuất hiện của AI tạo sinh giúp xóa bỏ hình ảnh về các trợ lý trí tuệ nhân tạo tẻ nhạt, kém linh hoạt tồn tại hàng chục năm qua.

 Theo khảo sát mới nhất của McKinsey Global, chưa đầy một năm sau khi các công cụ này ra mắt, hơn 30% người được hỏi cho biết tổ chức của họ đang sử dụng AI tạo sinh cho ít nhất một chức năng kinh doanh. Gần 25% số giám đốc được hỏi cho biết họ đang sử dụng công cụ AI cá nhân cho công việc, 40% nói rằng tổ chức của họ sẽ tăng đầu tư vào AI vì những lợi ích mà chúng mang lại.

 Dự báo giá trị thị trường AI. Đồ họa: McKinsey Global

 Giáo sư Shen Yanggu thuộc Đại học Thanh Hoa, Trung Quốc gần đây đưa tác phẩm The Land of Machine Memories (Vùng đất của ký ức máy) tham gia cuộc thi tiểu thuyết khoa học viễn tưởng tại Giang Tô lần thứ 5 và vượt qua gần 200 đối thủ để giành giải nhì. Tiểu thuyết gồm 43.000 ký tự, hoàn toàn được viết và vẽ tranh minh họa bằng AI.

 Sự bùng nổ của AI đã gây ra tranh luận về việc công nghệ này đang mở ra kỷ nguyên mới cho sáng tạo và thịnh vượng của con người, hay sẽ tạo ra tương lai đầy bất trắc với nhân loại. Một số người cảnh báo AI có thể gây ra tình trạng thất nghiệp hàng loạt, làm trầm trọng thêm bất bình đẳng xã hội, đặt ra vấn đề về đạo đức kỹ thuật số, cũng như có nguy cơ phát triển nhanh hơn khả năng kiểm soát của con người.

 Nhưng các nhà quan sát đánh giá công nghệ này đang tạo ra những đột phá khoa học với tốc độ chưa từng có, cho phép nhanh chóng tạo ra những loại thuốc mới, giải mã nhiều bí ẩn y học, cũng như hỗ trợ đắc lực cho con người trong công việc và giải trí. Giáo viên, học sinh có thể dùng chatbot như công cụ hỗ trợ cho các môn cần tóm tắt lượng lớn thông tin, trong khi lãnh đạo doanh nghiệp có thể chuẩn bị các bài phát biểu, soạn email cho nhân viên, đối tác bằng văn phong phù hợp với sự hỗ trợ của AI.

 Nhiều người còn dùng chatbot để tra cứu thông tin thay cho tìm kiếm qua Google, Bing Search, trong khi giới trẻ đang có xu hướng sử dụng AI để vẽ tranh, tạo ảnh hay avatar cá nhân.

 Tranh minh họa trong tiểu thuyết The Land of Machine Memories do AI tạo ra, kể về nữ chính Li Xiao, một kỹ sư mất hết ký ức về gia đình sau một cuộc thí nghiệm, cố gắng thám hiểm không gian metaverse để tìm hiểu quá khứ của bản thân. Ảnh: Weibo/Capital Television

 Artificial intelligence explosion

 Entering 2023, the world witnessed a global craze for artificial intelligence (AI), with the ChatGPT tool launched by OpenAI company which opened the door to the AI explosion in the past year. In addition to ChatGPT, several large technology companies also launch similar chatbots such as Google with Bard, Microsoft with Bing Chat, xAI with Grok, and Baidu with Ernie Bot. The emergence of generative AI helps erase the image of tedious, inflexible AI assistants that have existed for decades.

 According to McKinsey Global's latest survey, less than a year after these tools launched, more than 30% of respondents said their organizations are using generative AI for at least one business function. Nearly 25% of executives surveyed said they are using personal AI tools for work, and 40% said their organizations will increase investment in AI because of the benefits it brings.

 AI market value forecast. Graphics: McKinsey Global

 Professor Shen Yanggu of Tsinghua University, China recently submitted his work The Land of Machine Memories to the 5th Jiangsu Science-fiction Novel contest and surpassed nearly 200 competitors to win second prize. The novel consists of 43,000 characters, completely written and pictures illustrated by AI.

 The explosion of AI has sparked debate about whether the technology is opening up a new era of human creativity and prosperity, or it will create an uncertain future for humanity. Some warn that AI could bring about mass unemployment, worsen social inequality, and raise questions about digital ethics as well as risks of losing control of AI due to AI’s speedy growth.

 However, observers say this technology is creating scientific breakthroughs at an unprecedented rate, allowing for the rapid creation of new drugs, deciphering many medical mysteries, and supporting people effectively in work and entertainment. Teachers and students can use chatbots as an assisting tool for subjects that need to summarize large amounts of information, while business leaders can prepare speeches and compose emails to employees and partners in matching styles with AI support.

 Many people also use chatbots to look up information instead of searching via Google or Bing Search. Moreover, young people tend to use AI to draw pictures and create photos or personal avatars.

 Illustrations in the novel The Land of Machine Memories created by AI, tell the story of the female protagonist Li Xiao, an engineer who lost all memories of her family after an experiment, trying to explore the metaverse to find out her past.

 Photo: Weibo/Capital Television

 Kỳ vọng lạc quan năm 2024

 Tại hội nghị G20, ông Guterres cho rằng thế giới của chúng ta, đặc biệt là các nước đang phát triển, phải đối mặt với rất nhiều thách thức như bất bình đẳng gia tăng, xung đột và đói nghèo lan rộng, khí hậu diễn biến ngày càng phức tạp.

 Nhưng nhân loại vẫn trông đợi vào tương lai tươi sáng hơn với những tiến bộ nhanh chóng của khoa học công nghệ và các nỗ lực nhằm thúc đẩy tăng trưởng kinh tế sau thời gian khó khăn vì đại dịch và xung đột. Theo một khảo sát tiến hành ở 34 quốc gia trên 5 châu lục, khoảng 70% dư luận thế giới lạc quan rằng tình hình sẽ tích cực hơn, khoảng 50% tin rằng kinh tế toàn cầu sẽ cải thiện trong năm tới.

 "2023 có thể là năm bước ngoặt của nhân loại với nhiều biến động và thách thức", Julie Kofoed, giám đốc cấp cao tại Sáng kiến Phát triển Bền vững, đánh giá. "Nhưng lịch sử đã cho thấy rằng trong những thời điểm khó khăn, hỗn loạn, những điều mới mẻ sẽ xuất hiện và sinh sôi".

 Optimistic predictions for 2024

 At the G20 conference, Mr. Guterres expressed that our world, especially developing countries, faces numerous challenges such as rising inequality, widespread conflict and poverty, and increasingly complex climate change situations.

 Nonetheless, humanity still looks forward to a brighter future with rapid advances in science and technology and attempts to promote economic growth after difficult times due to pandemics and conflicts. According to a survey conducted in 34 countries on 5 continents, about 70% of respondents are optimistic that the situation will be more positive, and about 50% believe that the global economy will improve next year.

 "2023 could be a turning point for humanity with many changes and challenges," assessed Julie Kofoed, senior director at the Sustainable Development Initiative. "But history has shown that in difficult, chaotic times, new things emerge and flourish."