Trong biên dịch báo chí, người dịch bắt buộc phải có kiến thức và hiểu biết sâu rộng, đa chiều về nhiều mặt của cuộc sống xã hội, đồng thời, nắm chắc được kiến thức chung về báo chí như đặc điểm ngôn ngữ hay phong cách báo chí. 

Tuy nhiên, khi tiến hành biên dịch báo chí, có rất nhiều những vấn đề mà biên dịch viên có thể mắc phải làm giảm độ tin cậy và uy tín của nguồn tin.

Bài viết này sẽ điểm tên 10 lỗi sai thường gặp khi biên dịch báo chí và đề xuất những giải pháp nhằm hạn chế những lỗi sai không đáng có này.

1. Dịch sai ngữ nghĩa

Dịch không chính xác ý nghĩa của câu, từ hoặc cụm từ, làm mất đi thông tin hoặc gây hiểu lầm cho người đọc.

Khi dịch sai ngữ nghĩa, người dịch bị hạn chế trong cách diễn đạt chính xác ý nghĩa ban đầu của câu, từ hoặc cụm từ, dẫn đến việc thông tin bị biến đổi hoặc không rõ ràng.

Ví dụ

Khi dịch từ "climate change" (biến đổi khí hậu) thành "thay đổi khí hậu," người dịch đã không chính xác diễn đạt ý nghĩa của từ "climate" trong tiếng Anh, khiến người đọc có thể hiểu lầm về hiện tượng biến đổi khí hậu. Tương tự, dịch "job interview" (phỏng vấn việc làm) thành "cuộc phỏng vấn công việc" cũng là một ví dụ về sai lầm trong việc diễn đạt ngữ nghĩa trong dịch thuật báo chí.

Giải pháp

• Hiểu rõ ngữ cảnh và ý nghĩa văn bản gốc một cách chuẩn xác. 

• Tập trung vào truyền tải ý nghĩa mà tác giả muốn diễn đạt, thay vì chỉ dịch từ ngữ một cách đơn thuần và bị giới hạn bởi cấu trúc câu. 

Sự chính xác và trung thực trong việc dịch ngữ nghĩa là yếu tố quan trọng để bảo đảm tính chất lượng và hiệu quả của bản dịch báo chí.

2. Lỗi chính tả và ngữ pháp

Sai sót về chính tả, ngữ pháp, cấu trúc, dấu câu hoặc lựa chọn từ sai khiến văn bản mất tính chuyên nghiệp và gây khó hiểu cho độc giả.

Ví dụ

Việc viết sai chính tả như "enviroment" thay vì "environment" (môi trường) có thể tước đi tính chính xác và đáng tin cậy của bài viết. 

Giải pháp

• Kiểm tra và sửa lỗi kỹ càng sau khi hoàn thành bản dịch. 

• Tận dụng những công cụ kiểm tra chính tả và ngữ pháp có sẵn để hỗ trợ trong quá trình này. 

Ngoài ra, đừng quên đọc lại văn bản một lần nữa để tìm và sửa những lỗi khó nhận ra trong lần đầu tiên. Chú trọng vào việc sử dụng từ và cấu trúc câu chính xác sẽ giúp tăng tính chuyên nghiệp và sự hiểu quả của bản dịch báo chí.

Đọc thêm: SDL TRADOS - TRỢ THỦ ĐẮC LỰC CỦA BIÊN DỊCH

3. Thiếu hoặc thừa thông tin

Không dịch đầy đủ thông tin hoặc bổ sung thêm thông tin không có trong bản gốc.

Việc thông tin được truyền đạt thiếu hoặc thừa có thể gây ra nhiều hậu quả mang hiệu ứng “cánh bướm”, gây ra nhiều hoang mang và các cuộc tranh luận có thể leo thang trong dư luận. 

Ví dụ

Khi dịch một bài viết nói về một sự kiện quan trọng, nhưng không đưa đủ thông tin về thời gian, địa điểm hoặc người tham gia, người đọc có thể không hiểu rõ về bản chất và tầm quan trọng của sự kiện đó.

Tương tự, dịch một bài viết có thông tin dư thừa không có trong bản gốc, có thể gây hiểu lầm, làm mất đi tính chuẩn xác về thông tin của bản dịch.

Giải pháp

• Chú ý đến việc diễn đạt đầy đủ và chính xác thông tin trong bản dịch.

• Nên kiểm tra và đảm bảo rằng không bỏ sót bất kỳ chi tiết quan trọng nào trong văn bản gốc và cũng không thêm vào thông tin không liên quan hoặc dư thừa. 

Sự cẩn thận và tỉ mỉ trong việc truyền tải thông tin sẽ giúp tạo ra bản dịch báo chí chất lượng cao và đáng tin cậy cho công chúng.

4. Mất cảm xúc và phong cách của văn bản gốc

Không thể tái hiện chính xác cảm xúc và phong cách của tác giả trong bản dịch.

Đây là một trong những vấn đề đáng lưu ý và có thể ảnh hưởng đến tính thú vị và hấp dẫn của văn bản. Bản dịch không giữ được văn phong cảm xúc của tác giả có thể trở nên lạnh nhạt và không thể hiện được cái hồn và cái điểm nhìn rất riêng làm nên tính độc đáo của bản viết đó. Người đọc, nếu đã quen với văn phong của tác giả sẽ dễ dàng cảm thấy lạ lẫm, cảm giác “sượng” khi nhận ra điều này.

Ví dụ

Nếu một bài viết gây cười và hóm hỉnh trong ngôn từ gốc nhưng được dịch một cách nghiêm túc và trang trọng, tính vui vẻ và cảm giác hài hước của bài viết sẽ bị mất đi, khiến người đọc không cảm nhận được niềm vui và sự hấp dẫn ban đầu.

Giải pháp

• Lưu tâm tập trung vào việc hiểu rõ góc nhìn và phong cách của tác giả. 

• Cố gắng tái hiện chính xác cảm giác và ngôn ngữ gốc trong bản dịch, và đảm bảo rằng thông điệp và cảm xúc của tác giả được truyền tải đúng đắn và sâu sắc đến người đọc. 

Sự nhạy cảm và tinh tế trong việc dịch sẽ giúp bảo tồn tính cá nhân và cái “chất trong cách dụng ngôn của tác giả, bảo tồn được sự độc đáo và thu hút sự chú ý ca độc giả/công chúng.

5. Dùng sai ngôn ngữ và thuật ngữ

Sử dụng sai ngôn ngữ hoặc thuật ngữ chuyên ngành, làm mất đi tính chính xác và uy tín của bài viết.

Đây là một trong những lỗi sai rất dễ gặp phải trong các bản dịch chứa nhiều thuật ngữ chuyên ngành (như ngành Kỹ thuật, Y khoa). Khi không nắm rõ được những ngôn từ và thuật ngữ có tính chất chuyên môn cao, người dịch sẽ có xu hướng lựa ngôn sai làm ảnh hưởng đến tính chính xác và độ tin cậy của bản dịch.

Ví dụ

Trong lĩnh vực kỹ thuật, nếu từ "router" (bộ định tuyến) bị dịch thành "người định hướng," người đọc có thể không hiểu rõ về thiết bị kỹ thuật cụ thể đang được nhắc đến trong bài viết.

Giải pháp

• Đọc thật nhiều tài liệu và không ngừng học thêm những từ chuyên môn để nâng tầm hiểu biết về lĩnh vực chuyên môn mà bạn đang làm việc một cách sâu và rộng hơn. 

• Tìm hiểu kỹ các thuật ngữ phổ biến trong ngành và đảm bảo nắm được chính xác nghĩa từ đó cũng như cách dùng thực tế trong bản dịch.

Ngoài ra, nên tham khảo nguồn thông tin hoặc người trực tiếp làm trong ngành (bác sĩ, kỹ thuật viên) đáng tin cậy để đảm bảo tính chính xác của từ chuyên môn đó. Cẩn trọng kiểm tra kỹ lưỡng sẽ giúp tránh lỗi sai về ngôn ngữ và thuật ngữ, giúp đảm bảo bản dịch đáp ứng đúng yêu cầu của công chúng và tiêu chuẩn dịch ngành báo chí.

Lời kết

Phần 1 của ĐIỂM TÊN MỌI LỖI SAI HAY GẶP TRONG BIÊN DỊCH BÁO CHÍ 2023 đã liệt kê ra 5/10 lỗi sai điển hình người dịch cần lưu tâm để sản xuất ra bản dịch chuẩn chỉn chu từ câu từ đến ngữ nghĩa, đạt được mục đích cuối là truyền tải thông tin hữu ích, chính xác đến đối tượng tiếp nhận. 

Để tạo ra những bản dịch uy tín, chính xác về thông tin và góp phần tích cực vào việc giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt, các biên dịch viên cần phải không ngừng trau dồi về kiến thức biên dịch báo chí.

Nhằm mục đích giúp người học nâng cao trình độ để đáp ứng nhu cầu việc làm trong ngành dịch thuật báo chí, Sao Khuê hân hạnh thông báo mở lớp “BIÊN DỊCH BÁO CHÍ”.

Thông qua 12 buổi học với tỷ lệ 80% thực hành và 20% lý thuyết, các học viên sẽ được tiếp cận với các kỹ năng làm báo cần thiết và kỹ thuật biên dịch báo chí từ những giảng viên đã có nhiều năm kinh nghiệm dịch thuật cho các tổ chức nhà nước, tập đoàn đa quốc gia và sự kiện quốc tế.

Liên hệ ngay tại đây để được tư vấn và đăng ký khoá học, bạn nhé!