Khi biên dịch, nguyên tắc bạn cần phải tuân thủ là dịch trung thành với bản gốc để đảm bảo truyền đạt đúng thông điệp đến người đọc. Tuy nhiên, trong một số trường hợp, đôi khi bạn cũng cần phải linh hoạt dịch thoát ý để giữ nguyên bối cảnh văn hóa. Chính vì vậy, trong bài viết này, Sao Khuê sẽ đưa ra một số mẹo hay để bạn có thể khéo léo xử lý các tình huống văn hóa nhạy cảm khi biên dịch nhé!

1. Những yếu tố về văn hóa cần lưu ý khi dịch 

Khi dịch một văn bản chứa đựng các yếu tố văn hóa nhạy cảm, đầu tiên bạn cần nắm rõ nền văn hóa khác nhau của người đọc và dự đoán phản ứng của họ đối với bản dịch của bạn. Sau đây là những điểm mấu chốt bạn cần nhớ:

• Các độc giả của ngôn ngữ đích sẽ khó có thể bắt trọn được hết ý của ngôn ngữ nguồn nếu dịch sát nghĩa gốc. Trong những trường hợp thế này, bạn sẽ cần chọn một cách dịch thoát ý và linh hoạt hơn để đảm bảo về mặt nghĩa.

• Bạn cũng cần phải đặc biệt quan tâm đến hàm ý trong cách dùng từ ở cả ngôn ngữ nguồn và ngôn ngữ đích. Một số từ nhất định có thể ẩn chứa hàm ý tiêu cực hoặc tích cực. Điều này có thể thay đổi hoàn toàn ý nghĩa văn bản.

• Những liên đới về văn hóa cũng có thể bị mất đi trong quá trình dịch. Do đó, đôi khi bạn cần chú thích phần giải thích hoặc các thông tin bên lề để đảm bảo độc giả có thể nắm bắt trọn vẹn bối cảnh của văn bản.

2. Sự phù hợp về văn hóa trong dịch thuật
2.1. Vai trò của sự phù hợp về văn hóa trong dịch thuật
Sự phù hợp về văn hóa là một phần quan trọng trong dịch thuật bởi yếu tố này đảm bảo người đọc có thể nắm bắt trọn vẹn ý nghĩa của văn bản. Đồng thời, đây còn là tác nhân giúp duy trì bối cảnh văn hóa và ngăn chặn bất kỳ sự bất đồng văn hóa nào.
Khi dịch, bạn cần phải luôn lưu tâm đến những nền văn hóa khác nhau của người đọc và dự đoán phản ứng của họ đối với bản dịch của bạn. Khi đã hiểu rõ các yếu tố này, bạn có thể tạo ra những bản dịch chính xác và phù hợp về văn hóa.
2.2. Làm thế nào để tạo nên sự phù hợp về văn hóa trong bản dịch?
Sau đây là một số bước để tạo nên sự phù hợp về văn hóa trong bản dịch:
Nghiên cứu kĩ về văn hóa cũng như các giá trị cốt lõi của đối tượng độc giả. Điều này giúp bạn hiểu rõ cách họ phản ứng đối với một từ hoặc một cụm từ nhất định.
Cẩn thận khi lựa chọn từ ngữ. Hãy luôn chú ý đến những hàm ý mà câu từ của mình có thể mang đến trong cả ngôn ngữ nguồn và ngôn ngữ đích.
Giải thích hoặc thêm các thông tin bên lề để đảm bảo độc giả có thể nắm bắt trọn vẹn bối cảnh của văn bản.
2.3 Các trường hợp dịch phù hợp về văn hóa
Khi một biên dịch bỏ thời gian để nghiên cứu về văn hóa cũng như các giá trị cốt lõi của đối tượng độc giả chính là ví dụ điển hình nhất của quá trình tạo nên một văn bản phù hợp về mặt văn hóa. Thông qua hành động này, người dịch có thể đảm bảo tạo nên một bản dịch chính xác và thể hiện sự tôn trọng với độc giả. Một ví dụ khác nữa là khi biên dịch luôn lựa chọn từ ngữ thật cẩn thận và chú ý đến những hàm ý mà câu từ của mình có thể mang đến trong cả ngôn ngữ nguồn và ngôn ngữ đích. Đây chính là tác nhân giúp duy trì bối cảnh văn hóa và ngăn chặn bất kỳ sự bất đồng văn hóa nào.
2.4. Những lỗi phổ biến khi dịch các văn bản văn hóa nhạy cảm
Một trong những lỗi phổ biến khi dịch các văn bản văn hóa nhạy cảm là dịch mà không tìm hiểu kĩ. Để tạo nên một bản dịch chính xác và phù hợp, người dịch cần tìm hiểu kĩ về văn hóa cũng như các giá trị cốt lõi của độc giả. Một lỗi khác chính là dịch quá sát bản gốc mà không cân nhắc tới hàm ý của từ ngữ. Điều này có thể thay đổi ý nghĩa văn bản và gây hiểu nhầm cho người đọc. Cuối cùng, việc không đưa ra giải thích hay các thông tin cần thiết khiến người đọc không nắm được ý nghĩa của văn bản cũng là một lỗi cần lưu ý.
2.5. Một số công cụ, phương pháp hỗ trợ quá trình dịch
Bạn có thể tham khảo một số công cụ và phương pháp có thể hỗ trợ bạn trong quá trình dịch như sau: 

• Dùng các bản chú thích từ vựng để dịch chính xác hơn.

• Tận dụng các chỉ dẫn về văn phong để đảm bảo văn phong phù hợp với văn hóa của đối tượng độc giả. 

• Các tài liệu tham khảo đặc trưng cho các nền văn hóa cũng có thể hỗ trợ bạn trong quá trình nghiên cứu và đảm bảo tính chính xác khi dịch.

Việc dịch không dễ dàng chút nào, khi dịch, bạn không chỉ đơn thuần chuyển đổi từng từ ngữ từ ngôn ngữ này sang ngôn ngữ khác, mà để dịch chính xác, bạn cần hiểu rõ nét văn hóa đằng sau mỗi câu chữ. Điều này đồng nghĩa với việc bạn phải nhuần nhuyễn các yếu tố như từ lóng, thành ngữ, và đôi khi là các câu đùa nữa. Theo dõi website của Sao Khuê để cập nhật thêm nhiều kiến thức, mẹo hay về biên phiển dịch nhé!